Een paar jaar geleden had ze in het tv-programma “De wereld draait door” een top-3 gemaakt van de leukste YouTube-filmpjes die ze eerder dat seizoen aan de kijkers hadden getoond. Achteraf bleek, dat alle drie de filmpjes in scene waren gezet. Dat voelde als een forse teleurstelling, want een groot deel van het plezier zat in de spontaniteit van de getoonde gebeurtenissen.
Het is immers leuk als een vis nog nét voor die wordt gefileerd met zijn staartvin de visboer om de oren slaat. (De vis kwam uit de vriezer en was buiten beeld toen de staartvin tegen de wang van de visboer belandde.)
En die student die “toevallig” door beeld liep bij een opname voor een lokaal televisiestation veroorzaakte veel hilariteit toen hij met zijn hoofd tegen de zich sluitende deuren van de trein botste. (Ze hebben die scene een aantal keren opnieuw moeten opvoeren voor het goed genoeg was.)
En die vrouw die “spontaan” bij een straatinterview bekende, dat ze die ochtend door haar man anaal was genomen (‘in mijn poep”), speelde in feite mee in een grappig toneelstukje.
Allemaal in scene gezet dus! Maar je kunt je toch afvragen of dat erg is. Zolang je niet weet, dat het “nep” is, is het toch gewoon leuk? En bovendien gaat het over onschuldige zaken.
Maar ook bij de serieuzere aangelegenheden rijst steeds vaker de vraag: “Is het echt of nep?” We hebben tegenwoordig een bijna niet te stillen honger naar “nieuws”. Het nieuws moet snel zijn en steeds ververst worden. En ook als er eigenlijk even geen nieuws meer is, willen we toch op de hoogte gebracht worden van “nieuwe feiten”. Het gevolg is, dat er slordiger wordt omgegaan met nieuwsfeitjes.
Als voorbeeld geldt, dat we graag op de hoogte blijven van het aantal doden bij zoiets als een ongeval of aanslag. Dat dat aantal dodelijke slachtoffers dan in de loop van de dag oploopt, is begrijpelijk. Maar dat het aantal even later ook weer daalt, is niet logisch te verklaren. Waren de journalisten iets te voortvarend? Controleerden ze hun bronnen niet goed?
Het waarheidsgehalte van dit soort nieuws neemt af.
Niet alleen wordt het nieuws slordiger, maar er wordt ook nieuws gecreëerd. Als bijvoorbeeld politici niet genoeg aandacht krijgen, zorgen ze vaak voor een opvallende actie, die door de media als nieuws wordt opgepakt en verkrijgen ze alsnog de aandacht die ze misten. Ook bedrijven suggereren vaak dat iets nieuw is om zo de aandacht op hun product te kunnen vestigen. Ook daarbij is steeds vaker de vraag, of het wel “waar” is.
Als in Noord-Korea de parmantige foto’s van militair machtsvertoon worden gephotoshopt, dan reageren wij verontwaardigd. Wat worden die armen mensen in dat land voorgelogen! En wat probeert die dictatuur ons voor te liegen. Maar wij trappen daar niet in.
De waarheid is, dat wij zelf dag in dag uit bestookt worden met subtiele leugens die onze mening manipuleren, die ons aanzetten tot bepaald (koop-)gedrag of die er zijn voor ons amusement.
We hebben de neiging om te verwachten dat we op de hoogte zijn of worden gebracht van “de waarheid”. En het is duidelijk, dat dat maar al te vaak niet het geval is. Maar je kunt je ook afvragen of dat belangrijk is. Wat maakt het uit voor die eenvoudige boer in Noord-Korea of het militair vertoon op de foto’s nog wat wordt aangedikt? Wat maakt het uit, dat wij denken dat die vis in een laatste poging tot rebellie de visboer in het gezicht slaat? Het leven gaat door…